بارش هایی که سیلاب شد/ از شایعه باروری ابرها تا شرایط اقلیمی

گرگان- مهین نورافروز: بارش های سنگین از جمله مخاطرات محیطی است که وقوع ناگهانی آن ها منجر به خسارات جانی و مالی زیادی می شود. بارش هایی که هر چند سال یک بار گلستان را غافلگیر می کند و به رغم تجربه وقوع این حادثه طبیعی، اما همچنان بی برنامه گی، فقدان آینده نگری برای پیشگیری از وقوع یا کاهش خسارت آن و تدابیر بلند برای مقابله با آن موجب شده تا سنگین ترین هزینه در مواجه با وقوع چنین حوادثی را علاوه برمردم دولت نیز بپردازد.
با توجه به اینکه هیچ پدیده ی محیطی وجود ندارد که الگوی خاصی از توزیع فشار، عامل ایجاد آن نباشد، می توان با شناخت شرایط سینوپتیکی و الگوهای فشار به وجود آورندی این پدیده، از چند روز قبل از بارش های سنگین را پیش بینی کرده و آمادگی لازم در مواجه با این پدیده به دست آورد.

به گفته یک اقلیم شناس، سیل گلستان یک سختار (اکستریم) اقلیمی است. یعنی پدیده‌ای غیر نرمال و اتفاقی است. از آن جهت که نشانه‌ای از تکرار منظم و دوره‌ای وقوع آن وجود ندارد. یک بار در سال ۱۳۳۶ بارشی نزدیک به این مقدار در منطقه رخ داده. در دوره‌های تاریخی البته نشانه‌های وقوع سیل‌های شدید در منطقه وجود دارد، اما آنچه که رسما در دوره مدرن روی کاغذ ثبت شده سیل اخیر را یک رخداد بی‌همتا نشان می‌دهد.

ناصر کرمی با بیان اینکه هیچ رخداد منفردی نمی‌تواند نشانه تغییر اقلیم باشد، معتقد است که تکرار وقوع رخدادهای غیر نرمال می‌تواند فرض تغییر اقلیم را تقویت کند. مضاف بر آنکه اساسا افزایش تعداد، شدت، مدت و وسعت اکستریم‌های اقلیمی خود یکی از مهم‌ترین پیامدهای تغییر اقلیم است. به هر رو، مدعیان تغییر اقلیم در ایران می‌توانند این‌گونه رخدادهای غیر نرمال را مبنای صحت فرض خود قرار دهند اگر چه هنوز باید محتاطانه در این باره صحبت کرد.

بخشی از ویرانگی سیل ناشی از مولفه های انسانی است
به گفته یک اقلیم شناس، سیل گلستان یک ساختار (اکستریم) اقلیمی است. یعنی پدیده‌ای غیر نرمال و اتفاقی است. از آن جهت که نشانه‌ای از تکرار منظم و دوره‌ای وقوع آن وجود ندارد. یک بار در سال ۱۳۳۶ بارشی نزدیک به این مقدار در منطقه رخ داده. در دوره‌های تاریخی البته نشانه‌های وقوع سیل‌های شدید در منطقه وجود دارد، اما آنچه که رسما در دوره مدرن روی کاغذ ثبت شده سیل اخیر را یک رخداد بی‌همتا نشان می‌دهد.
ناصر کرمی با بیان اینکه هیچ رخداد منفردی نمی‌تواند نشانه تغییر اقلیم باشد، معتقد است که تکرار وقوع رخدادهای غیر نرمال می‌تواند فرض تغییر اقلیم را تقویت کند. مضاف بر آنکه اساسا افزایش تعداد، شدت، مدت و وسعت اکستریم‌های اقلیمی خود یکی از مهم‌ترین پیامدهای تغییر اقلیم است. به هر رو، مدعیان تغییر اقلیم در ایران می‌توانند این‌گونه رخدادهای غیر نرمال را مبنای صحت فرض خود قرار دهند اگر چه هنوز باید محتاطانه در این باره صحبت کرد.
وی عوامل انسانی را هم در این وقوع این سیلاب ها موثر دانسته و عنوان کرده که قطعا بخش قابل توجهی از ویرانگری سیل ناشی از مولفه انسانی است. مثل تخریب پوشش گیاهی و عدم رعایت حریم رودخانه‌ها. اگر اقتضائات معمول اکولوژیک در مدیریت محیطی چشم‌انداز گلستان رعایت شده بود، سیل می‌توانست کمتر ویرانگر باشد. اما با انسان و بی انسان در هر حال این سیل رخ می‌داد.

لایروبی سدها، رودخانه ها و فرسایش خاک علل اصلی وقوع سیلاب
در ادامه یک دکترای محیط زیست با بیان اینکه در وقوع سیل عوامل متعددی دخیل است، در گفتگو با گلستان فردای ایران (گلستان فردا)ی ایران (گلستان فردای ایران (گلستان فردا)) گفت: بارندگی همیشه در استان گلستان وجود داشته، اما سوال اصلی اینجاست آیا این بارندگی ها تنها بارندگی های شدید و مداوم در سال های گذشته در گلستان بوده است؟
مهسا سادات حسینی افزود: مسلما بخاطر داریم ما در گذشته هم(به غیر از چند سال اخیر که در دوره نسبتا خشک بودیم) در استان، بارندگی هایی مثل امسال رخ داده است، اما چیزی که ذهن را درگیر می کند این است که چطور تا حالا چنین سیلاب ها و یا بارش های مداومی نداشتیم .
این کارشناس محیط زیست ادامه داد: این قسم تب گرفتگی در استان جزو امور بی سابقه یا کم سابقه بوده است، چرا که اغلب سیلاب ها در اواخر تابستان بخاطر خشکی زمین سرازیر می شدند، اما امسال و در فصل بهار با وقوع این سیلاب ها مواجه شدیم.
وی در رابطه با تاثیر گذاری کاهش پوشش های گیاهی در وقوع این حوادث هم گفت: قطعا میزان پوشش گیاهی استان نسبت به سال های گذشته بسیار کم شده  است چرا که پوشش گیاهی به شدت باعث جذب آب به زمین می شوند.
حسینی افزود:  اما نکته ای که به نظر من نقش اساسی در سر ریز شدن آب سدها به صورت سیلابی به داخل شهرها و روستاها داشته،  حجم زیاد گل جمع شده در سد ها و مصب های رودخانه و عدم لایروبی آن ها در سال های گذشته است که نسبت به آن کم توجهی صورت گرفته است.
وی ادامه داد: این حجم زیاد گل و لای نشان می دهد که گلستان به شدت فرسایش خاک دارد و در توضیح دلیل حجم فرسایش خاک باز به مساله پوشش گیاهی می رسیم چون پوشش گیاهی از فرسایش خاک جلوگیری می کند که کاهش آن زمینه ساز آن شده است.
این کارشناس با بیان اینکه بگویم ما قطعا در دوره ترسالی قرار داریم کار دشواری است، اظهار کرد: یک سلسله بارندگی ها بصورت فشرده  نمی تواند قطعیتی راجع به شروع دوره ترسالی بدهد و پیش بینی چنین امری کار دشواری است، البته من هنوز در مورد  طبیعی بودن ماهیت بارندگی های اخیر و عدم  پروژه باروری ابرها  اطلاعات کامل و مستند ندارم چون اگر این بارندگی ها اگر چنانچه به علت باروری مصنوعی ابرها باشد، می توانند در زمان نیاز تکرار شوند و اگر  سلسله پدیده های طبیعی هستند پیش بینی آینده کار ساده ای نیست.
حسینی گفت: اگر سیلاب ها برای مدتی ادامه دار باشند، احتمالا به غیر از خسارت های داخل شهری، خسارت های زیادی در بخش کشاورزی داریم  خاک زیادی شسته می شود،  بعضی از محصولات در حالت غرقابی خراب شده و به عمل نمی آیند و بعد از خشک شدن سیل زمین های کشاورزی نیاز به تیمار دارند.
وی افزود: چنانچه این بارندگی ها باعث پرشدن سفره های آب زیر زمینی و رفع کمبود آب بوجود آمده در سال های اخیر شوند و بعد به روال متعادل برگردند میتوان امیدوار بود که در دو سال آینده، کشاورزی رونق بهتری در گلستان پیدا کند.