آخرین میراث زنده یکی از محلات قدیمی گرگان در معرض تخریب

از چنارهای کهن بافت تاریخی گرگان که روزی عنصر اصلی تشکیل محلات بود، تنها چنار ۵۰۰ ساله محله سبزه مشهد باقیمانده که آن هم به گفته کارشناسان، حصار سیمانی اطراف آن، حیاتش را تهدید می کند.

سوختن، فرو ریختن و قطع درختان چنار کهنسال بافت تاریخی گرگان، این فرصت را به نسل های جدید نداد تا بتوانند با قدم زدن در محلات قدیم شهر، درختان چنار تنومند را مشاهده کنند اما در خاطرات پدران و مادران خود، حتما نام درخت چنار محلاتی مانند سبزه مشهد، سرچشمه، دربنو، سرپیر، نعلبندان و میدان عباسعلی را شنیده اند.

گویا این موجود زنده درگذشته به نوعی با زندگی مردم عجین بوده که وجود دست کم یک چنار در هر مرکز محله را ضروری کرده بود.

درختان چنار در محله های قدیمی گرگان، میراث زنده ای بودند که باوجود تاکید گذشتگان بر حفظشان، امروز اثری از آنها در محله های قدیمی شهر، به جز سبزه مشهد نیست. درختی کهنسال که ریشه اش در آسفالت فرو رفته و بدنه اش در حصاری سیمانی و بنایی که به اعتقاد کارشناسان، تاریخی نیست، محصور شده است.

دیوار سیمانی اطراف چنار آسیب به درخت است

یک کارشناس منابع طبیعی ایجاد دیوار سیمانی در اطراف چنار کهنسال سبزه مشهد را آسیب به درخت می داند و می گوید: این دیوار سیمانی نه تنها زیبایی چنار را از بین می برد بلکه به درخت هم آسیب می رساند.

مریم رضایی در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: آوندها که نوعی بافت هادی در گیاهان بوده و وظیفهٔ انتقال آب و مواد محلول در داخل درخت را بر عهده دارند با وجود چنین دیواره سیمانی، ناقص عمل کرده و رفته رفته باعث نابودی درخت خواهند شد.

انتقاد کارشناسان از دیواره سیمانی اطراف درخت و بنایی که پیرامون بدنه آن را در بر گرفته موضوع جدیدی نیست زیرا در گذشته هم بارها در رسانه ها در این باره نوشته اند و ترتیب اثری داده نشده است.

درخت چنار محله سبزه مشهد حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد

اما یک پژوهشگر تاریخ و فرهنگ گرگان نسبت به ادامه این روند و به خطر افتادن سلامت این درخت کهنسال در آینده هشدار می دهد و می گوید: چنار درختی است که اگرچه به ظاهر سالم دیده می شود اما از آنجایی که از درون خالی می شود یکباره فرو خواهد ریخت؛ مشابه این اتفاق برای چنار کهنسال چند محله بافت تاریخی گرگان رخ داد.

محمود اخوان در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه طبق اعلام کارشناسان درخت چنار محله سبزه مشهد حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد، اضافه می کند: بنای مجاور چنار سبزه مشهد در حریم درخت کهنسال قرار دارد بنابراین تخریب این سازه که ارزش تاریخی ندارد، ضروری است؛ باید بنا دوباره به گونه ای ساخته شود که به چنار آسیبی نرسد.

چنار درختی است که اگرچه به ظاهر سالم دیده می شود اما از آنجایی که از درون خالی می شود یکباره فرو خواهد ریختوی ادامه می دهد: از بین درختان چنار محلات قدیمی گرگان، فقط چنار محله سبزه مشهد و میخچه گران باقیمانده که البته چنار میخچه گران قدمتی مشابه درخت سبزه مشهد ندارد.

به گفته اخوان، چنار کهن محله سرچشمه دچار آتش سوزی شده، چنار نعلبندان قطع شد و چنارهای محله های دربنو، میدان و سرپیر هم به خاطر بی توجهی از بین رفت.

این پژوهشگر تاریخ و فرهنگ گرگان معتقد است که در گذشته درخت چنار یکی از نشانه های مهم تکیه یا مرکز محلات و جایی برای پاتوق افراد محل بود.

او می افزاید: چنار در مرکز محلات، به عنوان شناسنامه آن محل به شمار می رفت و هر محلی که استقلال پیدا می کرد، چناری در مرکز محله کاشته می شد.

حفاظت درخت چنار از وظایف میراث فرهنگی است

هرچند که متولیان وقت میراث فرهنگی استان در رسانه ها درباره موضوع چنار سبزه مشهد اعلام کرده بودند که درخت چنار متولی خاصی ندارد اما این بار معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان حفاظت و نگهداری از این درخت کهن را وظیفه ذاتی این دستگاه اعلام می کند و می گوید: این موضوع ثبت در گذشته هم از سوی میراث فرهنگی استان پیگیری شده است.

سارا اخوت در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: پرونده ثبت درخت چنار سبزه مشهد به تهران ارسال شد اما چون چنار را درخت بومی استان می دانند حاضر به ثبت اثر نشدند.

او ضمن یادآوری ثبت بافت تاریخی استرآباد در فهرست آثار ملی، ادامه می دهد: از آنجایی که این درخت هم جزئی از بافت به شمار می رود، حفاظت آن ضروری است.

اخوت قول پیگیری رفع حصاری سیمانی از درخت را می دهد و می گوید: قطعا برای رفع مشکل این درخت تلاش خواهیم کرد.

گرگان شهری است که چنارهای دیگری هم داشته و دارد، چنارهایی که نه فقط قدمت چندین ساله بلکه سرسبزی و شادابی، ویژگی بارز آن ها به شمار می رود. درختانی که در گوشه و کنار شهر به وفور پیدا می شود اما هیچ یک از آن ها حتی یک پلاک برای معرفی به مردم ندارد درحالی که شهرت آن ها کمک بزرگی در حفظ و حراست شان می کند.

الهام رئوفی فر