آزمون و خطا در گلستان/ استقلال پارک ملی پشتوانه علمی ندارد

به‌زعم کارشناسان استقلال پارک ملی گلستان پشتوانه علمی ندارد و ذخیرگاه زیست کره در شرایط فعلی، عرصه مناسبی برای آزمون و خطای مسئولان محیط‌زیست نیست.

هفته گذشته بود که برخی منابع خبری از درگیری محیط ‌بانان پارک ملی گلستان با محیط‌ بانان اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان در کمپ گلزار در پارک ملی گلستان خبر داند. گرچه این خبر توسط محیط زیست گلستان تکذیب شد اما برخی پافشاری دارند که این مساله حقیقت داشته و مستندات آن هم موجود است. اتفاقی که کارشناسان می گویند اگر مستندات آن تایید شود، ریشه آن را باید در اجرای طرح بدون پشتوانه و مبنای علمی، استقلال پارک جستجو کرد.

پارک ملی گلستان که به عنوان ذخیرگاه زیست کره در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، قدیمی‌ترین پارک ملی ثبت شده در ایران و پناهگاهی کم‌نظیر برای حیات وحش است.

پناهگاه کم‌نظیر حیات وحش ایران با وسعت حدود ۹۲ هزار هکتار، یک‌هزار و ۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری و حدود نیمی از گونه‌های پستانداران کشور را در خود جای داده است.

نام استان گلستان، از روی نام ذخیرگاه زیست کره (پارک ملی گلستان) انتخاب شده و بیش از نیم قرن مدیریت آن در دست گلستان (گرگان و گنبد قدیم) بوده است. اما مدتی است مسئولان از استقلال پارک ملی گلستان خبر می‌دهند در حالی که بسیاری معتقدند این استقلال، بهانه‌ای برای اهداف دیگر از جمله جدا کردن پارک از استان گلستان است.

یک منبع آگاه که نخواست نامی از وی ذکر شود به خبرنگار مهر اظهار کرد: ریشه درگیری محیط بانان پارک ملی گلستان و محیط بانان اداره کل محیط‌ زیست گلستان برای تحویل گرفتن کمپ گلزار را در اختلافات مدیر پارک ملی که به‌طور مستقیم از سازمان دستور می‌گیرد و مدیرکل حفاظت محیط ‌زیست گلستان که می‌پندارد مدیر پارک زیر مجموعه اوست باید جستجو کرد.

وی افزود: هم‌اکنون مدیر پارک ملی گلستان دارای اختیارات ویژه است و اداره کل در مدیریت پارک نقشی ندارد اما در عین حال سندهای مالی پارک توسط اداره کل محیط ‌زیست گلستان پرداخت می‌شود.

چگونگی مدیریت پارک شفاف نیست

وی ادامه داد: هم اکنون ذخیرگاه زیست کره به گونه‌ای مدیریت می‌شود که استقلال آن از گلستان قطعی است اما این‌که آیا به استان خراسان شمالی واگذار می‌شود و یا نه و همچنین چگونگی مدیریت آن شفاف نیست.

به گفته این منبع آگاه، دخالت‌های مستقیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست و نامه نگاری‌های مستقیم با مدیر پارک با صحبت‌های نمکی (مشاور رئیس سازمان) در آیین معارفه مهدی تیموری به مدیریت پارک ملی گلستان در تعارض است؛ نمکی در روز معارفه اعلام کرده بود حکم ریاست تیموری توسط کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست امضاء شده اما تا زمان استقلال پارک ملی گلستان، مدیر پارک (مهدی تیموری) زیر نظر عبدوس (مدیرکل حفاظت محیط ‌زیست گلستان) خدمت می‌کند اما عملا این اتفاق نیفتاده است.

موضوع درگیری در کمپ گلزار را از مدیر پارک ملی گلستان جویا شدیم و مهدی تیموری در گفتگو با خبرنگار مهر، موضوع درگیری را شایعه و بی انصافی برخی از رسانه‌های استان دانست و اظهار کرد: بیش از یک دهه است که تفرجگاه گلزار در اختیار وزارت راه و شهرسازی بوده و ما و اداره کل در نامه‌های رسمی مجزا خواستار بازگرداندن این مجموعه شدیم اما به دلیل ایرادهای موجود هنوز آن را به طور کامل تحویل نگرفته‌ایم.

وی افزود: تفرجگاه گلزار ارتباطی به محیط بانان ندارد که درگیری در آن رخ داده باشد کمااینکه هم‌اکنون نگهبان آن‌جا، نگهبان شرکت مخابرات است نه از نیروهای پارک ملی.

واگذاری پارک ملی به خراسان شایعه است

مدیر پارک ملی گلستان تصریح کرد: هم‌اکنون پنج یا ۶ درخواست و از جمله درخواست اداره کل برای ایجاد شرکت تعاونی در خصوص تحویل کمپ گلزار به دست ما رسیده اما تا زمانی که تفرجگاه راه نیفتاده نمی‌توانیم بگوییم آن‌را به چه مجموعه‌ای (دهیاری، بخش خصوصی و یا اداره کل و ...) واگذار می‌کنیم.

تیموری با رد این فرضیه که پارک ملی گلستان مستقیماً زیر نظر سازمان اداره می‌شود و همین موضوع به اختلاف بین عبدوس و تیموری دامن زده است، گفت: تنش به نفع استان و محیط‌ زیست نیست؛ این موضوعات شایعه است و ما هم‌اکنون جزو شورای اداری گالیکش هستیم و عده‌ای که قبلاً در پارک منافع داشتند و یا در مسئولیت واگذار شده به آن‌ها بی‌تدبیری کرده‌اند، شایعه می‌کنند می‌خواهند پارک ملی گلستان را جدا کرده و به خراسان شمالی واگذار کنند.

وی اضافه کرد: طرح جدید (تشکیل شورای راهبردی برای مدیریت پارک ملی گلستان) کار خردمندانه‌ای است؛ تشکیل شورای راهبردی با این نگاه بود که خرد جمعی برای پارک تصمیم بگیرد نه طرحی که پارک ملی گلستان را از گلستان جدا کند.

تیموری تأکید کرد: استقلال پارک به‌تنهایی مطرح نیست؛ سازمان می‌خواهد با اجرای طرحی که نه فقط مختص پارک ملی گلستان است بلکه برای همه پارک‌های ملی کشور تعریف کرده و به طور پایلوت در گلستان اجرا می‌شود؛ اعتبار ویژه برای پارک در نظر بگیرد و جایگاه مدیر پارک ارتقاء یابد و پارک بهتر حفاظت شود.

افشاگری مدیرکل اسبق محیط زیست گلستان

درحالی که مدیر پارک ملی گلستان تشکیل شورای راهبردی و استقلال ذخیرگاه زیست کره را طرحی خردمندانه می‌داند مدیرکل اسبق محیط ‌زیست گلستان اجرای این طرح را زمینه‌ای برای واگذاری پارک ملی گلستان به خراسان شمالی می‌کند و معتقد است در دولت دهم سازمان فشار آورد اما موفق به اجرا نشد و در دولت یازدهم در سایه غفلت و سکوت مسئولان گلستان این اتفاق در حال رقم خوردن است.

اسماعیل مهاجر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: ۵۸ سال است که پارک ملی گلستان توسط محیط ‌زیست گلستان اداره می‌شود و در این مدت فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته اما همچنان این پارک نگین استان گلستان است.

وی افزود: جدایی پارک ملی گلستان به‌هر طریق و روشی از لحاظ سیاسی، امنیتی، قضایی و همچنین هویتی به ضرر استان گلستان است.

وی با بیان این که عده‌ای تلاش دارند پارک ملی گلستان را به حیاط خلوتی برای خودشان تبدیل کنند، ادامه داد: در زمان دولت دهم فشار آوردند و حتی رئیس سازمان اصرار کرد که من در نامه‌ای مدیریت پارک ملی گلستان را به بجنورد واگذار کنم اما یک تنه و بدون حمایت مسئولان وقت استانداری (که با رئیس سازمان هم طیف سیاسی بودند) مقاومت کردم و اجازه ندادم پارک ملی گلستان از استان جدا شود.

مهاجر با تأکید بر این که نماینده‌های استان، مسئولان و تشکل‌های زیست محیطی در مقابل جدایی پارک از گلستان سکوت کرده‌اند، متذکر شد: مدیریت پارک ملی گلستان باید در دست استان گلستان باشد و هرچه زودتر باید جلوی طرحی که به اسم هیئت امنا و یا شورای راهبردی و یا هر اسم دیگری قرار است به جدایی پارک ملی از گلستان منجر شود، را بگیرند.

کار کارشناسی پشت استقلال پارک نیست

اما افشاگری و تأکید مهاجر پایان مخالفت‌ها با تشکیل شورای راهبردی برای مدیریت پارک ملی گلستان نیست و یک دکترای محیط‌زیست معتقد است ذخیرگاه زیست کره یکی از حساس‌ترین اکوسیستم های کشور محسوب می‌شود و هیچ الگوی علمی و مبنای کارشناسی پشت تشکیل شورای راهبردی و استقلال پارک ملی گلستان نیست.

مزدک دربیکی به خبرنگار مهر اظهار کرد: مستندات موثقی دیده‌ام که نشان می‌دهد واگذاری پارک ملی گلستان به خراسان شمالی مطرح است و تشکیل شورای راهبردی هم در همین راستاست و اساساً استقلال پارک مطرح نیست؛ با فرض استقلال پارک، سازمان محیط‌ زیست بر اساس کدام الگو و مدل مشارکتی اجازه چنین کاری را دارد.

وی با تأکید بر این که کار کارشناسی پشت استقلال پارک ملی گلستان نیست، گفت: اگر هست محیط‌ زیست مستندات خود را ارائه کند؛ برای انجام چنین کاری، باید یک کمیته متخصص و حرفه‌ای چند مورد مشابه در دنیا را بررسی و سپس مدل را بومی‌سازی کنند.

عضو شورای پژوهش و فناوری محیط ‌زیست گلستان افزود: این کار نیازمند ساعت‌ها کار کارشناسی و بحث و تبادل‌نظر است و وقتی محیط زیست به مدل و چارچوب مدیریتی مشخص برای هر پارک ملی با توجه به بسترهای حقوقی و ساختارهای ایران و همچنین شرایط اجتماعی و فرهنگی کشور دست یافت آن زمان باید این قالب و مدل را آزمایش کند و هیچ‌گاه جایز نیست آزمایش بر روی یک چیز گرانبها مانند پارک ملی گلستان انجام شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی (گروه علوم و مهندسی) با یادآوری این که آزمایش‌ها در جایی انجام می‌شود که اگر آسیبی به منطقه وارد شد مشکلی ایجاد نشود، متذکر شد: در شرایط فعلی که پارک ملی گلستان پر از مشکل است؛ جاده، تعرضات، شکار، موقعیت جغرافیایی خاص و خطر سیل‌خیزی و ... پارک را تهدید می‌کند محیط‌ زیست می‌خواهد این الگو را در پارک ملی گلستان امتحان کند آن هم با هیئت امنایی که ترکیبش جای سوال است.

عضو کمیسیون مناطق حفاظت اتحادیه جهانی حفاظت ( IUCN ) ادامه داد: هیچ مدل کارشناسی پشت این مدل (شورای راهبردی)  نیست کمااینکه هیچ کارشناس بیرونی، استاد دانشگاهی، کارشناس فنی و تکنیکال هم در ترکیب این شورا وجود ندارد.

دربیکی پیشنهاد داد: اگر این طرح (شورای راهبردی) مبنای علمی و کارشناسی دارد و حتی در یک نقطه این طرح امتحان شده بود محیط‌ زیست جلسه تشکیل دهد و اعلام کند بر اساس چه مستندات و الگوی علمی به این نتیجه رسیده است که طرح را در پارک ملی گلستان اجرا کند؛ اگر توانست چند کارشناس این حوزه را راضی کند آن زمان به فکر اجرای طرح در سایر پارک‌های ملی و نه در پارک ملی گلستان که حساس‌ترین اکوسیستم‌ها به‌شمار می‌رود.

به‌زعم کارشناسان، محیط زیست پارک ملی گلستان را پایلوت طرحی انتخاب کرده که مبنای علمی پشت آن نیست و ذخیرگاه زیست کره را به عرصه آزمون و خطا تبدیل کرده در شرایطی که استقلال پارک بهانه‌ای برای واگذاری این پناهگاه کم‌نظیر حیات وحش ایران است.