قلعه خندان گرگان از حاشیه خارج می شود

تپه فعلی قلعه خندان که از مهم ترین مجموعه های باستانی محدوده شهر گرگان مرکز استان گلستان است که با اجرای طرح ساماندهی، از حاشیه خارج و گردشگر پذیر خواهد شد.

این اثر باستانی مربوط به دوره ساسانیان و دوران های تاریخی پس از اسلام، در جنوب غربی شهر گرگان واقع شده است که برای نخستین بار 'ژان ژاک دمورگان' باستان شناس فرانسوی در سال 1896 میلادی از این بنا بازدید و نقشه به همراه تصایری از آن که به صورت مستطیلی با دو مثلث متساوی الساقین در دو طرف آن نشان داده شده و 12 برجک دیده بانی دورتادور آن را فرا گرفته، تهیه کرد.
قلعه خندان در سال 1364 در فهرست آثار ملی ثبت شد.
این اثر همچنین طی سال های 1379 و 1386 بخش ضلع شمالی و غربی محوطه برای جلوگیری از توسعه ساخت و ساز، دیوارکشی شد.
تپه قلعه خندان گرگان بر فراز صخره و نهشته های رسوبات (ته نشینی) رودخانه تول‌چشمه واقع شده و یکی از بناهای با ارزش دوره صفویه به نام قدمگاه خواجه خضر در دامنه ضلع شرقی این قلعه قرار دارد و در گذشته نیز قبرستان بزرگی در کنار آن قرار داشت.
در این پیوند، سرپرست هیات گمانه زنی تپه قلعه خندان گرگان از ساماندهی این اثر به زودی خبر داد و گفت: این اثر ، طبق منابع تاریخی و یافته های فرهنگی- تاریخی یکی از قلعه های نظامی بجامانده از دوران ساسانی تا سده های میانی اسلامی است و بر روی یکی از برجستگی های مرتفع دامنه سلسله جبال البرز شرقی و در حاشیه غربی رودخانه معروف به تول چشمه در گرگان قرار گرفته است.
محمد ارشادی اظهار داشت: اکنون با گسترش و توسعه شهر فعلی گرگان این قلعه در محدوده شهری و در گوشه شمال غربی واقع شده است.
او گفت: خوشبختانه این بنای تاریخی به خاطر قرارگیری آن در بالای برجستگی منفرد از گزند فعالیت های شهری در امان بوده ولی تاسیسات احتمالی پیرامون آن، دستخوش تغییرات شده و همچنین بر اثر عوامل طبیعی و انسانی از گذشته های دور تاکنون، بخش اعظم ساختار معماری آن از بین رفته است.
این کارشناس باستان شناسی افزود: در سفرنامه رابینو و مجموعه کتاب آستارا تا آستارآباد نوشته منوچهر ستوده به قلعه خندان پرداخته شده و چندین مقاله هم در ارتباط با این اثر باارزش در مجله های داخلی به چاپ رسیده است.
سرپرست هیات گمانه زنی تپه قلعه خندان گرگان گفت: نخستین گمانه زنی باستان شناسی روی قلعه خندان سال 1388 خورشیدی توسط قربانعلی عباسی کارشناس ارشد باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان بوده و گزارش توصیفی آن هم چاپ شده است.
به گفته وی در راستای حفاظت و جلوگیری از گسترش زیرساخت های شهری، تخریب بقایای بجامانده از قلعه خندان گرگان، ساماندهی تاسیسات شهری پیرامون این قلعه، بررسی شرایط لازم برای انجام کاوش های باستان شناسی گسترده در آینده، ایجاد سایت موزه باستان شناسی و فراهم کردن بستر مناسب برای بازدید شهروندان و علاقمندان به مواریث فرهنگی- تاریخی و گردشگران داخلی- خارجی با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دومین فصل گمانه زنی به منظور ساماندهی محوطه قلعه خندان در دستور کار قرار گرفت.
ارشادی جمع آوری اسناد و مدارک مکتوب تاریخی، بررسی میدانی و جمع آوری سطحی مواد فرهنگی، تهیه نقشه توپوگرافی با دوربین توتال استیشن، عکس برداری هوایی با کواد کوپتر، تهیه ابزار فنی و تجهیز کارگاه و هماهنگی با دانشگاه اصفهان برای بررسی های ژئوفیزیکی با استفاده از نرم افزارهای سنجش از راه دور برای شناسایی دقیق ساختارهای معماری مدفون و تدوین استراتژی گمانه زنی باستان شناسی برای دستیابی به بیشترین اطلاعات با کمترین تخریب بقایای مدفون در قلعه خندان را از جمله اقدام های اساسی صورت گرفته اعلام کرد.
وی ابراز امیدواری کرد که در ادامه طرح ساماندهی به نتیجه ارزشمند در ارتباط با معماری قلعه خندان و تاسیسات وابسته، دست یافته شود.
فرماندار گرگان در نشستی با رسانه ها به ظرفیت‌ بکر گردشگری تپه قلعه خندان در شهر گرگان اشاره کرد و گفت: برای مطالعه این بنا، امسال یک میلیارد ریال اعتبار برای انجام مطالعه و کاوش در نظر گرفته شده است.
ابوالقاسم صفوی افزود: همه مجوزهای لازم برای ساماندهی آن دریافت شده و عملیات اجرایی طرح به زودی توسط اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان آغاز خواهد شد.
وی اضافه کرد: گفته می شود پایین تپه به قلعه کهنه یا دیوار دفاعی گرگان راه دارد و امیدواریم که کارشناسان در این مرحله از مطالعه و کاوش خود به آن برسند و با این دستاورد مهم، این محل به یک قطب گردشگری منحصر به فرد تبدیل خواهد شد.
گرگان به عنوان مرکز استان گلستان به عنوان شهری زیبا در متن طبیعت، دیدنی های تاریحی منحصربه فرد را در خود جای داده و از مهم ترین آثار تاریخی در این شهر می توان به کاخ آقا محمدخان، خانه های قدیمی شفیعی و تقوی، مدرسه عمادیه، مسجد جامع، مجموعه باقری ها و مجموعه شیرنگی اشاره کرد و ظرفیت رونق گردشگری را دارد.